İlkokula Hazır Mısınız?



Yıllardır "acaba" diyerek beklediğiniz o gün geldi çattı..
Çocuğunuz sizden bağımsız bir birey olma yolunda en ciddi adımını atmak üzere. 
Peki bu adımı atmaya hazır mı? 
Okul hazırlığı yapmak demek, önlüğü bir güzel ütülemek, en popüler çizgi film karakterinin resmiyle süslü çantayı almak, renkli kalemler, defterlerle doldurmak demek değil elbette. Önemli olan ufaklığın hayatının ilk büyük dönüm noktasına girmeye hazır olup olmadığı..
Bir çocuk öyle iki günde okula hazır hale gelmez. Aslında doğduğu andan itibaren yaptıklarınız ya da yapmadıklarınızla ilk okul gününüzün nasıl geçeceğini belirlemiş oluyorsunuz. O güne kadar çocuğunuzu kendi başına bir şeyler yapması konusunda cesaretlendirmediyseniz, neye elini attıysa "aman dur düşersin, kırarsın,dökersin" diye müdahale ettiyseniz, yemeğini hala elinizde çatalla peşinden gezip siz yediriyorsanız, birşeyler anlatmaya çalıştığında araya girip onun yerine siz özet geçiyorsanız, çocuğunuzun en temel ihtiyaçlarını kendi başına gidermesine hala izin veremediyseniz, okulun ilk günü geldiğinde “vay benim çocuğum da niye diğer çocuklar gibi sırasına geçip oturmuyor,eteğime yapıştı beni bırakmıyor” diye şaşırmayın. 
Açok söyleyeceğim; nedeni sizsiniz.. 
Siz, anne baba olarak doğru davranmayı öğrenirseniz, çocuğunuz sancısız ya da daha az sancılı bir okula başlama dönemi geçirir.

1. Öncelikle bir çocuğun okula sorunsuz adapte olabilmesi için, kendi kendine yeme ve tuvalete gitme alışkanlıklarını kazanmış olması gerekiyor. Ne kadar çok çocuğun okul çağına kadar bu becerileri kazanamamış olduğunu bilseniz şaşırırdınız. İtiraf edelim anne babalar “nasılsa ileride her şeyi kendisi yapacak, elbet öğrenecek” diye diye çocuklarının yerine birşeyler yapmayı seviyoruz. Ama burada atladığınız nokta; zamanında, nasılsa öğrenecek diye geciktirdiğiniz bu becerilerin ileride bir sorun olarak karşınıza çıkacağı. Bir ilkokul öğretmeni beslenme saatinde çocuğunuzun yemeğini yedirmez! Yedirmemeli de! Ya da elinden tutup ufaklığı tuvalete götüremez. Götürmemeli zaten! İşte ilkokulu kreş ve ana sınıfından ayıran en temel özellik bu. 
Anaokulu ve kreşte bunu yapan yardımcı ablalar var genellikle. Ama bu kreş hayatı boyunca çocuğu bu ablalar tuvalete götürüp getirsin demek değil ki. Kreş çocuğu okula hazırlar. Dolayısıyla en geç bu dönemde ufaklığın temel becerileri edinmesi şart. Bunun için çocuğunuzu cesaretlendirmelisiniz. 

Yani uzun lafın kısası okul öncesi dönemde çocuğunuzun üstesinden gelmiş olması gereken iki temel görev var. Tek başına yemek ve tuvalete gitmek.


2. İkinci ve en sancılı aşama ayrılığa alışmak. Okul zaten başlı başına yeni bir deneyim. Üstelik de el bebek gül bebek geçen, kuralların olmadığı ya da çoğunlukla önemsenmediği,sık sık ihlal edildiği çocukluk dönemlerinden sonra..
Yeni bir ortam, yepyeni bir bina, sınıf, sıralar, yeni bir "kural koyucu" yani öğretmen, yeni arkadaşlar, zillerle belirlenen ders saatleri, sınıfta istediğin zaman konuşamamak, yerinden kalkamamak, okumayı öğrenmek, ödev yapmak vs.. 
Teker teker sayarak bir çocuğun gözünden görmenizi sağlamak istiyorum..

Okul deyip geçmeyin çocuğunuz için ne zorlu bir görev.. O yüzden siz siz olun tüm bu görevlere bir de sizden ayrılma krizini eklemeyin. Bunun tek yolu da kendinize bağımlı bir çocuk yetiştirmemek! 
Okulun başlamasına birkaç ay kala çocuğunuzun bağımsızlığını pekiştirmeye başlamalısınız. İlkokula başlayacak yaşta bir çocuk, eğer evinizin bulunduğu nokta tehlikeli bir yol kenarında değilse, artık kendi kendine bakkala gidip bir ekmek alıp gelebilmeli mesela. Eğer bugüne kadar hiç denemediyseniz tam zamanı. Biliyorum endişeleniyorsunuz ama ben de size çocuğu sokağa salın peşini bırakın demiyorum ki. Camdan takip edebilirsiniz. Ya da ilk seferde ve kesinlikle fark edilmemek şartıyla uzaktan takip edebilirsiniz. Bu küçük bakkala gidip gelme deneyimi sizin sandığınızdan çok daha önemli. Çünkü çocuğunuz böylece artık siz olmadan, tek başına bir yere gidip gelecek özgüvene kavuşacak.


Aynı şekilde eğer hala bütün günü beraber geçiriyorsanız, biraz ayrılmanın vakti çoktan geldi de geçiyor. Park deneyimleri bu iş için birebir. Mesela bugün, hemen koşup müdahale edebileceğiniz yakınlıkta bir bankta oturmak yerine çocuğunuza “sen parkta oynarken ben de yürüyüş yapacağım” deyin. Göz takibi yapabileceğiniz uzaklıkta yürüyüşü deneyin. Bakın kontrol hala sizde, çocuğunuz tehlikede değil, ama o kendisini yalnız zannediyor, hemen yanıbaşında onun her adımını gözleyen annesi yok. 
Okul öncesi dönemde siz ve çocuğunuz arasındaki bağımlılığı ne kadar azaltırsanız ayrılığınız o kadar sakin olacaktır. Tabi burada bir parantez açmak lazım, bağımlılığı azaltın derken çocuğunuzla ilgilenmeyin, onunla vakit geçirmeyin demiyorum kesinlikle. Sadece yaşına uygun olarak ufaklığa bir özgürlük alanı yaratın ve bu alana müdahale etmeyin diyorum. Uzun lafın kısası "bağlılık''la, "bağımlılığı" karıştırmayın diyorum.. 
3. Çocuklarda gördüğüm okul fobisinde çoğunlukla altta olumsuz bir koşullandırma vardı bugüne kadar. Bu olumsuz koşullandırma nasıl olur? Birinci hata okulu bazen farketmeden de olsa bir ceza olarak göstermek. 
Öfke anında “bir okula gitsen de kurtulsam, öğretmenin seni adam edecek ya da bunu okulda da yap da göreyim” diyen anneler bir adım öne çıksın. 
Ya da çocuğunun duyabileceği şekilde arkadaşlarıyla “aman okula başlasalar da biz de rahat etsek” diye dertleşenler.. Siz de bir adım öne. 
Bakıyorum da epey kalabalık olduk. O zaman ne yapmıyoruz; okulu çocukların gözünde insanı disipline sokan, katı kuralların olduğu, herkesin hizaya girdiği, kurala uymayanın ceza yediği bir “adam etme merkezi” gibi göstermiyoruz. Ceza olarak okulu göstermiyoruz.
Aynı şekilde abartılı övgülerle de anlatmayın çocuğa okulu. Çocuklar birbirlerine, abi ve ablalarına da soruyor okulu. Duyuyor ve öğreniyorlar..
O yüzden “okul şöyle harika bir yer, aman öğretmenin böyle bir melek, arkadaşlarının hepsi şahane, kitaplar muhteşem” gibi hikayeleriniz itibar görmeyecektir. Gerçekçi olmakta fayda var. Bu gerçekçilik çocuğunuzun hayal kırıklığına uğrama ihtimalini de azaltır. Çocuğunuza okullu olmanın büyümek demek olduğunu, elbette bazı kurallar olacağını ve bu kurallara uyması gerektiğini ama aynı zamanda güzel vakit geçireceğini, öğretmeninin ona okumak ve yazmak gibi yeni şeyler öğreteceğini anlatmalısınız. Okula sürekli oyun oynayacağını sanarak gelen, bir oyun odası yerine sınıfla karşılaşınca neye uğradığını şaşıran çocuklar görüyorum. Doğru beklentiler oluşturan çocuklarsa çok daha kolay adapte oluyor.
4. Okulun ilk günü çocukların tavırlarında geçmiş deneyimlerinin yanında anne babanın o günkü hal ve hareketlerinin de etkili olduğunu biliyor musunuz? Kimi anne babalar var, çocuğunun oturacağı sırayı seçer, oturtur, sırtından çantasını çıkarır yerine yerleştirir, yetmez yanına oturur, diğer çocuklara döner, “senin adın ne bakalım, bak bu da benim kızım/oğlum” der.. Sonra öğretmen zoruyla dışarı çıkarıldığında kapının ağzında bekler, endişeli gözlerle içeriyi süzer, fırsat buldukça çocuğuna seslenir;  “terleme emi, teneffüste koşma, beslenme çantandakileri de bitir, tahtayı görebiliyorsun değil mi oradan”.. vs..vs.
Anneler, babalar! Bir düşün şu çocukların yakasından. Okulun ilk günü kendinden emin, güven verici tavır çocuğunuza destek olmanın en iyi yolu. Siz çevreye endişeli gözlerle baktıkça, çocuğunuzu da endişelendiriyorsunuz. 
Sakin olun..
Bugün onu kendi kanatlarıyla uçması için bırakacağınız gün..


Çok bağımlı bir anne çocuk ilişkisinden bahsetmiyorsak ve eğer çocuğunuzun bir kreş deneyimi varsa muhtemelen ilk gün okulda beklemenize gerek olmayacaktır. Ama "içim rahat etsin" diyorsanız, ilk ders sonuna kadar bekleyin ve mümkünse görünmeden ufaklığı bir kontrol edin. Tabi bir anda ortadan kaybolmamak şartıyla. Yani okula bırakırken çocuğunuza gerçekçi bir açıklama yapın. 
“Tatlım sen şimdi okulda kalacaksın, bense gideceğim. Ama derslerin biter bitmez seni almak için kapıda olacağım, Sonra da beraber eve gideriz, bütün gün neler yaptığını konuşuruz” 
Çocuğun bu açıklamayla ikna olması için o güne kadar "güven verici" bir anne çocuk ilişkisi geliştirmiş olmanız gerektiğini söylemeliyim. Siz o güne kadar işe giderken kandırarak evden çıktıysanız, bakkala gidiyorum deyip saatlerce dönmediyseniz, çocuğunuzun size inanmasını da bekleyemezsiniz.
Eğer hem anne baba olarak siz, hem de çocuğunuz okula hazır değilseniz her şey bu kadar kolay olmayacak. Ama artık doğru adımları atarak, çocuğunuza bağımsız bir birey olmayı şimdi de öğretebilirsiniz. Sadece biraz daha fazla zaman, sabır, tutarlılık ve kararlılığa ihtiyacınız var..

İlk gün çocuğunuz okulda kalmak istemez, ağlarsa "alıp eve döneyim yarın getiririm" demeyin. Ertesi gün yaşayacaklarınız farklı olmaz bu durumda. Onunla sınıftan çıkıp daha sakin bir yerde konuşmalısınız. Önce ağlama nöbetinin geçmesini ve biraz sakinleşmesini sağlayın. 
Çocuğunuza sınıfa gitmesi gerektiğini, ama sizin de dışarıda onu bekleyeceğinizi, ders arasında sizi belirlediğiniz noktada bulacağını anlatın. 
Püf noktası kararlılık.. 
Eğer çocuğunuz sizde en küçük bir "acaba" farkederse bunun üzerine gider.
Tekrar ağlamaya başlarsa bir kez daha sakinleşmesini bekleyin. Çocuğunuza eve dönme ihtimalinizin olmadığını, bütün günü böyle ağlayarak geçirmek yerine sınıfta geçirmesinin daha eğlenceli olabileceğini anlatın. Ve eğer direnirse, siz de direnin. Gerekirse bu senaryo akşam okulun bitiş saatine kadar devam etsin. Tabi bu aşamada çocuğun eğleneceği şeyleri de yapmayın. Yani sınıfa girmediği süre boyunca sakinleşsin diye şeker, çikolata yedirmek, hatta çeşitli oyunlar yaratmak sandığınız kadar iyi bir yol değil. Sınıfın dışında onun ilgisini çekecek şeyler yapmayın ki sınıfa girmeye ikna olsun. 
Çocuğunuzu sınıfa soktuktan sonra verdiğiniz sözleri mutlaka tutun. Nasılsa girdi deyip kaçarsanız ve çocuğunuz sözleştiğiniz zaman ve yerde sizi bulamazsa o zaman bir sonraki gününüz çok daha zor geçer, unutmayın.. 

İlk günü atlattıktan sonra okulda bulunma sürenizi gün be gün azaltmalısınız. En çok dikkat etmeniz gereken, tutarlı olmak ve geri adım atmamak. Bir anda büyük adımlar beklerseniz başarılı olma şansınız çok düşük. Bizim hedefimiz yavaş da olsa sürekli ileriye gitmek. 
Unutmayın "sen derse gir ben kapıdayım" deyip kaçarsanız,kesinlikle ilerleme kaydedemezsiniz. Çıktığında sizi bulamayan çocuğunuz kendini güvende hissetmeyecek ve üstelik size inancı da azalacak. O nedenle yapabileceğiniz şeyleri söyleyin ve söylediklerinizi de mutlaka yapın. 
İlk gün her ders arasında sizi bahçede bulan çocuğunuza ikinci gün ilk aradan sonra bir işinizin olduğunu ancak iki teneffüs sonra gelebileceğinizi söyleyin mesela. Ve söylediğiniz saatte mutlaka bahçede bulunun. Üçüncü gün sadece giriş,çıkış ve bir teneffüste bahçede olacağınızı söyleyebilirsiniz. Dediğim gibi temel kural tutarlılık, sıklık ayarlamasını ise çocuğunuzun adaptasyonuna göre yapmalısınız. Ama sakın ağlıyor diye “bir günden bir şey olmaz” deyip eve götürmeyin.O zaman en başa dönmüş olacaksınız çünkü ufaklık da yeterince ağlarsa okuldan kurtulacağı mesajını alacak. En az birkaç günü çocuğunuza ayırmanız gerekiyor. Bu da çok daha önce yapmanız gerekenleri bugüne kadar ertelemenizin bir bedeli aslında.Vazgeçmek yok. Belki ilk birkaç gün, bir hafta zorlanacaksınız ama inanın siz tutarlı olursanız kısa sürede herşey yoluna girecek..  

Bu arada siz o güne kadar doğru adımları atmış olsanız da, çevresindeki arkadaşlarının ağlamaları sizin çocuğunuzu da tedirgin edebilir. Paniğe kapılmayın, o güne kadarki emekleriniz bir anda çöpe gitmeyecek. Sakin ve anlayışlı olmalısınız. 
"Sen korkmazdın ağlamazdın, hani konuşmuştuk, ne oldu bebek mi oldun bir anda"
Aman bunlar yasaklı cümleler. 
Bunun yerine "endişeni anlıyorum ama arkadaşların okul hakkında hiçbir şey bilmedikleri için ağlıyorlar. Belki sen onlara anlatırsan artık korkmazlar" gibi yönlendirici, cesaretlendirici ifadeler daha çok işe yarar. 

Son bir söz.. Daha yolun başındasınız. Bu, küçük bebeğinizin bir birey olma yolunda ne çok yol aldığının ilk kanıtı.. Önünüzde iki seçenek var; ya o zorlu yol boyunca çocuğunuzun yanında, arkasında durarak ona destek olmak ya da yol boyunca önünde dikilip her ikiniz için de hayatı zorlaştırmak.. Seçim sizin.. 


Psikolog Irmak GÜRCAN KERİMOĞLU
Ankara / 2013

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder